Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda İlaç Kullanımı

Psikiyatriye başvuran danışanların ilk sordukları soru ‘ilaç verecek misiniz’ olur. Genellikle danışmanlar ilaç kullanmak istemezler. Bunun sebebi toplumda ilaç kullanımıyla ilgili oluşan ön yargılardır.

Psikiyatristlerin reçete ettiği tüm ilaçlara genelde halk arasında antidepresan denilmektedir. Esasında antidepresanlar psikiyatride kullanılan ilaçların bir kısmıdır. Bunun dışında antipsikotikler, anksiyolitikler ve uyarıcılar gibi başka ilaç grupları da vardır.

Özellikle çocuk ve ergen psikiyatrisinde kullanılan ilaçlar konusunda aileler çok hassas ve tedirginlerdir. İlaçları bu yüzden akıllıca kullanmak önemlidir. Psikiyatride ilaç kullanımı fayda/zarar oranına bakılarak kullanılmalıdır. Danışanın ilaç kullanırken kazanacağı şeyler yan etkilerinden daha fazla olmalıdır bu nedenle yan etkileri çok yakından takip edilmelidir. Özellikle çocuk ve ergen psikiyatrisinde aileleri çok geniş çaplı bilgilendirmek gerekir. Psikiyatristin her an ulaşılabilir olması gerekir. Psikiyatrist aileyi yeteri kadar bilgilendirip güvenlerini kazanırsa ilaç kullanmak sorun olmayacaktır.  Hasta psikiyatrik tedaviden eğer fayda görecekse, ilaçtan mahrum bırakmak hasta için olumsuz olacaktır. Bu durum tedavi olabilecekken daha ilerde hastalığın artmasına neden olabilir.

Çocuk ve ergen psikiyatrisinde kullanılan uyarıcı ilaçlar (ritalin, concerta, medikinet, strettera gibi) ailelelerin en çok endişelendiği ilaçlardır. Bu ilaçlar genelde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda kullanılır ve bu hastalık için en etkin tedaviyi sağlarlar. Özellikle bu ilaçlardan ritalin, concerta, medikinet kırmızı reçete ile verildiği için ailelerin bağımlılık potansiyeli ile ilgili kaygıları olur. Bu nedenle ailelerin bu konuda aydınlatılması gerekir. Ayrıca hasta tedavi sırasında da yakın takip edilmelidir. İlacın etkisi kısa aralıklarla takip edilmeli, olası yan etkileri araştırılmalıdır.  Bu takip de sınıf içindeki davranış ve dikkat değişimleri ile olur.

Öğretmenle işbirliği yapılarak sınıfta çocuk ve ergen takip edilebilir. Bazen bu ilaçlar huzursuzluk ve mutsuzluk hissi yapabilir, bu konuda uyanık olunmalı, çocukla bu hisler konuşulmalıdır. Bazen de ilaç öfke artışı yapabilir. Aile ile konuşarak çocukta sinirlilik ve öfke sorunu olup olmadığı sorulabilir. Ayrıca bu ilaçlarla ilişkili çocuk ve gençlerde çarpıntı hissi gibi hisler olabilir. Bununla ilişkili olarak tansiyon ve kalp ritim sorunları araştırılmalıdır.

Uyarıcı ilaçlar çocuklarda anlık dikkat artımı yapabilir. Bu da derslerine uyum sağlaması, ödevlerini yapması açısından kolaylık sağlayabilir ama uzun vadede çocuğun ve ergenin ders çalışma alışkanlıklarını ve sorumluluk duygusunu geliştirecektir. Çocuk ve ergen psikiyatristleri ailelere bu bilgileri vermelidir. Aksi taktirde aileler kısa süreli etkiler üzerine odaklanacak uzun vadeli etkileri bilemeyeceklerdir. Ayrıca derslerden kopan bilgi eksiği olan çocuk ve gençler bir süre sonra dikkat eksikliği dışında dersi anlayamayacağı için dersten iki kat sıkılacaktır ve okuldan soğuyacaktır.

Yine uyarıcı ilaçlarda (ritalin, concerta, medikinet, strettera gibi) aile ve okulu endişelendiren diğer bir konu çocuğun bir anda okulda durgunlaşmasıdır. Daha önce çok hareketli olan çocuk ve genç bir anda durgunlaşması endişe verebilir. Bu çevresi tarafından keyifsiz ve mutsuz olduğu şeklinde yorumlanır. Psikiyatristin buradaki görevi çocuğun mutsuzluktan mı yoksa ilacın etkilerinden dolayı mı durgun göründüğünü anlamaktır. İlacın verdiği dikkat artışıyla beraber eskiye göre daha durgun olması hali normal kabul edilmelidir. Aileye bu konuda güvence verilmeli ve takip edildiği söylenmelidir.

Her gelen çocuk veya genci ayrı ayrı değerlendirmeli ve buna göre ilaç verilmelidir. Bazen alınacak bazı tedbirler çocuğun ders çalışmasını arttırıp derse ilgisini arttıracaktır. Hafif düzeydeki dikkat problemlerinde terapi ve okuldaki müdahalelerle ilaçsız da dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavi edilebilir. Ama bunun için iyi bir psikiyatrik muayene ve aile –okul değerlendirmesi şarttır.  Minimum zararla maksimum fayda sağlanması ilk amaç olmalıdır.

Ayrıca ilaç kullanan çocuk ve gençlerin sık sık kontrol edilmesi sağlanmalı ailelerin bilinçsizce ilaç kullanımının önüne geçilmelidir. Özellikle sınav dönemlerinde performans arttırmak için kullanılan çeşitli ilaçlar ve vitaminler doktor kontrolü olmadan verilmemelidir.